بناهای تاریخی اهواز گویی حرمت و حریمی ندارند. از مهمترین بناهای تاریخی اهواز که شامل خانه دادرس، سرای فتحی و عجم و هتل قو می‌شوند و در فهرست آثار ملی قرار گرفته‌اند تنها یک تصویر متروکه به جای مانده است. این درحالی‌است که کلیساهای این شهر نیز روزگار خوشی ندارند. ساخت و ساز بی‌رویه آن هم درست در حریم آن‌ها به نگرانی‌های فعالان میراث‌فرهنگی دامن زده است.

 

در مرکز شهر اهواز بناهایی چون کلیساها وخانه‌هی تاریخی که  هنوز ثبت نشده اند. همچنین این شهر مملو از خانه‌هایی است که در فهرست آثار ملی قرار گرفته اند اما هیچ مرمت و حفاظتی از آن‌ها نمی‌شود. گفته می‌شود این بناها یا در اختیار مردم است یا تحت مالکیت نهادهای دولتی قرار دارد. فعالان میراث‌فرهنگی به بنای معین‌التجار اشاره می‌کنند که بیش از 2 سال است که ادامه مرمت آن عقب افتاده است.

 

«مجتبی‌گهستونی» دبیر انجمن تاریانا در این باره می‌گوید: در محدوده سرای دادرس در بازار عبدالحمید، کلیسای مسروپ ارامنه واقع شده است. این کلیسا متعلق به پهلوی دوم است و هنوز در فهرست آثار ملی قرار نگرفته، اما به‌لحاظ معماری بنای ارزشمند محسوب می‌شود که در اطراف آن ساخت و ساز و بلندمرتبه سازی بدون هیچ ضابطه‌ای انجام می‌گیرد.

 

 

وی می‌افزاید: «درواقع تعرض به حریم منظری کلیسای مسروپ ارامنه نشان می‌دهد که مجوز دهندگان این ساختمان‌ها هیچگونه شناخت و ذهنیتی از بافت تاریخی ندارند. به‌طوری‌که کلیساهای شبان نیکو و کاتولیک‌ها هم در همین شرایط و در معرض ساخت و سازهای قرار گرفته‌اند.»

 

به‌گفته گهستونی، این تعرض‌ها تنها یک بخش از اتفاقاتی است که میراث اهواز را دستخوش تخریب قرار داده است. یکی از مهمترین بناهای اهواز به نام هتل قو که اتفاقا در ثبت هم شده و روزی نخستین هتل  شهر به حساب می‌آمده لرزه بر اندامش افتاده و هیچ ارگانی تاکنون نتوانسته آن را مرمت کند. به غرب اهواز که سفر ‌کنید در محدوده املاک راه‌آهن دو بنای موسوم به باشگاه راه‌آهن و هشت منگله (روبروی فرمانداری) وجود دارد که باوجود ثبت در فهرست ملی، خالی از سکنه شده و روز به روز از بین می‌رود. سرای فتحی و سرای عجم که همه در محدوده نزدیک به هم قرار دارند از این قاعده استثنا نیستند.

 

با این حال فعالان میراث‌فرهنگی معتقد هستند که اهواز کلانشهر است و یک و نیم میلیون جمعیت دارد. بنابراین منطقی نیست که به دلیل نداشتن اداره میراث‌فرهنگی شهرستان و نبود باستان شناس و کارشناس متمرکز، این شهر با چنین مشکلات و معضلاتی دست و پنجه نرم کند.

 

دبیر انجمن تاریانا با اشاره به اینکه در دوسال گذشته تخریب بناهای قدیمی و تاریخی ثبت شده روند رو به رشدی داشته ادامه می‌دهد: در 2 سال گذشته شاهد تعرض‌های متعددی دربافت تاریخی اهواز بودیم. در یک دهه اخیر روند زندگی شهرنشینی مردم و فرهنگ سکونت آن ها تغییر کرده و همین عامل باعث شده که تخریب بناهای قدیمی و ساخت بناهای جدید افزایش پیدا کند. در دو سال گذشته به‌دلیل مجوزها و تسهیلاتی شهرداری دراختیار نوسازی و بهسازی شهر اهواز قرار داده شاهد تخریب‌های بی‌شماری از خانه‌های تاریخی شدیم. خانه‌هایی که ارزش نگهداری ثبت مرمت و بهره‌برداری داشت.

 

گفته می‌شود این تخریب‌ها به‌حدی افزایش پیدا کرده که آذرماه امسال در بازه زمانی یک ماهه، هفتاد مالک برای دریافت تسهیلات بهسازی و نوسازی بافت فرسوده به بانک معرفی شدند و این یعنی تخریب هفتاد بنا که بخشی از آن‌ها از معماری ارزشمندی برخوردار است. اهواز 1417 هکتار وسعت بافت فرسوده دارد و اگرچه سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری آن اعتقاد فراوانی به مرمت و بهره‌برداری از این بناها دارد اما در کل شهرداری اهواز هیچ اعتقادی به حفظ مرمت و بهره‌برداری از بافت‌تاریخی از خود نشان نداده‌است. این درحالی است که بیش از 80 درصد بناهای ثبت شده اهواز اعم از خانه، مغازه، پل در مرکزی‌ترین نقطه شهر اهواز قرار گرفته‌اند.

 

گهستونی می‌افزاید،با اینکه شهرداری اهواز اعتقاد دارد، هر ساله باید 10 درصد بافت فرسوده را احیا و بهسازی کند اما تاکنون حتی یک خانه تاریخی با مشارکت شهرداری احیا نشده است و تنها به شناسایی 52 خانه باارزش که با کمک انجمن تاریانا صورت گرفته اکتفا کرده است.

 

به گفته شهرداری35 درصد از وسعت شهر اهواز را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد که 350 هزار نفر از جمعیت شهر اهواز در همین بافت زندگی می‌کنند. این درحالی است که انجمن تاریانا اعتقاد دارد که اگر بافت با ارزش و تاریخی اهواز را همینطور رها کنیم، تقریبا تا سال آینده با چراغ قوه باید به دنبال بناهای اصیل و با ارزش برویم.